Dane stały się jednym z najcenniejszych zasobów współczesnej gospodarki. Każde urządzenie podłączone do internetu generuje informacje, które mogą mieć ogromną wartość – zarówno dla użytkowników, jak i dla firm. Z tym jednak wiążą się pytania o to, kto ma prawo do korzystania z danych i na jakich zasadach. Właśnie w odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska wprowadziła Data Act, czyli akt w sprawie danych, który reguluje sposób ich udostępniania i wykorzystania. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, na czym polega to rozporządzenie, jakie ma znaczenie dla przedsiębiorstw i jakie zmiany przynosi w praktyce.
Czym jest Data Act i skąd wziął się pomysł na jego wprowadzenie?
Data Act, czyli akt w sprawie danych, to rozporządzenie przyjęte przez Unię Europejską w 2023 roku, które zacznie obowiązywać w pełni w 2025 roku. Jego głównym celem jest ułatwienie dostępu do danych generowanych przez urządzenia i usługi cyfrowe. Obejmuje to zarówno dane pochodzące z inteligentnych sprzętów domowych, jak i z maszyn przemysłowych.
Rozporządzenie Data Act ma na celu zwiększenie kontroli użytkowników nad danymi, które sami wytwarzają. Do tej pory większość tych informacji trafiała wyłącznie do producentów sprzętu lub dostawców usług. Nowe prawo zmienia ten model, przyznając użytkownikom prawo do decydowania, komu i w jakim zakresie mogą udostępniać swoje dane. Szerzej o tym zagadnieniu przeczytasz w artykule https://jdp-law.pl/newsletter/data-act-masz-do-czynienia-z-danymi-sprawdz-czy-cie-dotyczy-newsletter-jdp/
Jakie obszary obejmuje Data Act?
Data Act to rozległy dokument, który reguluje kilka istotnych aspektów gospodarki cyfrowej. Najważniejsze z nich to:
- Dostęp do danych generowanych przez urządzenia – użytkownicy mają prawo uzyskać dane w czytelnym formacie i przekazać je innym podmiotom.
- Udostępnianie danych między firmami – przedsiębiorstwa mogą współdzielić dane na uczciwych i przejrzystych zasadach.
- Ochrona danych wrażliwych – akt w sprawie danych zakłada szczególne środki ochrony informacji poufnych, np. tajemnic handlowych.
- Przenoszenie danych między usługami chmurowymi – ułatwione ma być przenoszenie danych z jednej platformy do drugiej bez nadmiernych kosztów i ograniczeń technicznych.
- Dostęp do danych przez administrację publiczną – w sytuacjach nadzwyczajnych (np. kryzysów) organy publiczne mogą uzyskać dostęp do danych prywatnych firm, ale tylko na jasno określonych zasadach.
Tak szerokie podejście sprawia, że Data Act ma znaczenie dla praktycznie każdej branży – od przemysłu i logistyki po sektor usług cyfrowych i rolnictwo.
Dlaczego Data Act jest ważny dla przedsiębiorstw?
Nowe regulacje oznaczają dla firm zarówno szanse, jak i wyzwania. Z jednej strony Data Act otwiera możliwość lepszego wykorzystania danych do tworzenia innowacji, analiz rynkowych czy rozwoju nowych usług. Z drugiej – nakłada obowiązki związane z udostępnianiem informacji i zapewnieniem ich bezpieczeństwa.
Firmy będą musiały przygotować procedury dotyczące udostępniania danych i określić, w jaki sposób chronią informacje swoich klientów i partnerów. W praktyce oznacza to konieczność przeglądu istniejących umów, polityk prywatności i systemów bezpieczeństwa informatycznego.
Z kolei przedsiębiorstwa z sektora technologicznego zyskają możliwość rozwijania usług opartych na współdzieleniu danych – na przykład platform analitycznych, które integrują informacje z różnych źródeł.
Jak Data Act wpływa na użytkowników indywidualnych?
Z perspektywy użytkowników najważniejszą zmianą jest odzyskanie kontroli nad danymi generowanymi przez własne urządzenia. Oznacza to, że właściciel inteligentnego samochodu, lodówki czy zegarka będzie mógł zdecydować, komu udostępni dane o ich działaniu.
To użytkownik, a nie producent urządzenia, ma mieć realne prawo do informacji, które dotyczą jego aktywności czy zachowań. Dzięki temu rynek usług cyfrowych może stać się bardziej konkurencyjny – firmy będą musiały oferować dodatkową wartość, by zachęcić użytkowników do dzielenia się danymi.
Najważniejsze obowiązki wynikające z Data Act
Data Act nakłada na firmy szereg obowiązków, które mają na celu zapewnienie przejrzystości i uczciwości w obrocie danymi. Do najważniejszych z nich należą:
- zapewnienie użytkownikom łatwego dostępu do danych generowanych przez ich urządzenia;
- zawarcie w umowach jasnych zasad dotyczących udostępniania i przetwarzania danych;
- ochrona danych poufnych i zapobieganie ich nieuprawnionemu wykorzystaniu;
- umożliwienie przenoszenia danych między dostawcami usług chmurowych bez barier technicznych;
- informowanie o sposobach przetwarzania danych w sposób zrozumiały dla użytkownika.
Wprowadzenie tych zasad ma na celu zwiększenie zaufania do cyfrowych usług i stworzenie bardziej otwartego rynku danych w Europie.
Jak przygotować firmę na wejście w życie Data Act?
Zanim przepisy Data Act zaczną obowiązywać, przedsiębiorstwa powinny przyjrzeć się sposobom, w jaki obecnie zarządzają danymi. Warto przeprowadzić audyt procesów i systemów informatycznych, aby upewnić się, że firma jest gotowa na nowe wymogi.
Kluczowe będzie opracowanie polityk dotyczących udostępniania danych oraz przeszkolenie pracowników w zakresie nowych zasad. W wielu przypadkach konieczna może być również współpraca z prawnikami i specjalistami ds. ochrony danych osobowych, którzy pomogą dopasować dokumentację i procedury do wymogów unijnych.
Data Act a przyszłość gospodarki cyfrowej
Wprowadzenie Data Act to kolejny krok w stronę bardziej zrównoważonego i transparentnego rynku danych w Unii Europejskiej. Rozporządzenie ma wspierać innowacje, ale jednocześnie dbać o prawa użytkowników.
W dłuższej perspektywie akt w sprawie danych może przyczynić się do powstania nowych modeli biznesowych opartych na współpracy między firmami i otwartym dostępie do informacji. To rozwiązanie, które łączy interes gospodarczy z odpowiedzialnością społeczną – a więc podejście, które coraz częściej decyduje o sukcesie na rynku cyfrowym.