W 2021 roku Unia Europejska zaprezentowała projekt regulacji dotyczących sztucznej inteligencji, znany jako AI Act (Ustawa o Sztucznej Inteligencji). To pierwsza próba na świecie stworzenia kompleksowego systemu prawnego, który ma na celu regulację rozwoju i wdrażania technologii sztucznej inteligencji (AI). Celem AI Act jest nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa i przejrzystości w korzystaniu z AI, ale także ochrona podstawowych praw obywatelskich w dobie rosnącej automatyzacji i algorytmizacji procesów decyzyjnych.
Główne cele AI Act
Regulacje zawarte w AI Act opierają się na kilku podstawowych celach, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa, sprawiedliwości i przejrzystości w wykorzystywaniu sztucznej inteligencji w różnych dziedzinach życia. Należą do nich:
- Zwiększenie bezpieczeństwa – Zapewnienie, że systemy AI, zwłaszcza te wykorzystywane w kluczowych sektorach takich jak medycyna, transport czy administracja publiczna, będą spełniały wysokie standardy bezpieczeństwa. Obejmuje to m.in. ocenę ryzyka, kontrolę nad używaniem AI w krytycznych dziedzinach oraz monitorowanie jego wpływu na społeczeństwo.
- Ochrona praw podstawowych – AI Act ma na celu ochronę prywatności i innych praw obywatelskich, np. poprzez kontrolowanie wykorzystywania technologii rozpoznawania twarzy oraz innych systemów, które mogą naruszać wolności obywatelskie.
- Zwiększenie przejrzystości – Wprowadzanie wymagań dotyczących przejrzystości algorytmów AI, co pozwala użytkownikom lepiej rozumieć, jak są podejmowane decyzje na podstawie danych i modeli sztucznej inteligencji. To również daje większą kontrolę nad systemami automatycznymi.
- Wspieranie innowacji i rozwoju – AI Act nie tylko ma na celu zapewnienie odpowiednich regulacji, ale także wspierać innowacyjność i rozwój technologii AI w Europie. Proponowane przepisy mają umożliwić dynamiczny rozwój sektora, jednocześnie zapobiegając nadmiernym ograniczeniom.
Kluczowe kategorie ryzyka w AI Act
AI Act proponuje klasyfikację systemów sztucznej inteligencji według ryzyka, które mogą one stanowić dla użytkowników. Zgodnie z tym podejściem, technologie AI są podzielone na cztery kategorie:
- Systemy AI niskiego ryzyka – Są to technologie, które nie wiążą się z dużym ryzykiem dla użytkowników, jak np. chat-boty czy aplikacje do rekomendacji produktów. Te systemy podlegają tylko ogólnym zasadom przejrzystości.
- Systemy AI średniego ryzyka – To na przykład narzędzia wykorzystywane w edukacji czy HR (rekrutacja). Wymagają one dodatkowych zabezpieczeń, ale nie wiążą się z dużym ryzykiem dla praw obywatelskich.
- Systemy AI wysokiego ryzyka – Dotyczą takich obszarów jak zdrowie, transport, administracja publiczna. Te systemy muszą spełniać najbardziej rygorystyczne normy i przechodzić szczegółowe audyty.
- Systemy AI zakazane – AI Act wprowadza również zakaz wykorzystywania niektórych technologii AI, które mogą prowadzić do poważnych naruszeń praw człowieka, takich jak masowe monitorowanie społeczeństwa czy manipulacja zachowaniami obywateli.
Kluczowe regulacje
AI Act zawiera szereg wymagań dotyczących odpowiedzialności i nadzoru nad systemami sztucznej inteligencji. Do najważniejszych z nich należy:
- Obowiązek transparentności – Podmioty wykorzystujące systemy AI muszą ujawniać, że dane podejmowane decyzje mają miejsce na podstawie algorytmów. Muszą też umożliwić wgląd do danych, na podstawie których te decyzje są podejmowane.
- Oceny zgodności i certyfikacja – Przed wdrożeniem systemu AI w obszarach wysokiego ryzyka, organizacje muszą przeprowadzić ocenę ryzyka oraz uzyskać certyfikat zgodności z normami AI Act.
- Zarządzanie danymi – Regulacje dotyczące zbierania i wykorzystywania danych, które są niezbędne do działania systemów AI, muszą być zgodne z przepisami o ochronie danych osobowych, w tym z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych osobowych (RODO).
Jak AI Act wpłynie na przedsiębiorstwa?
AI Act będzie miał duży wpływ na sposób, w jaki firmy działają w obszarze sztucznej inteligencji. Przedsiębiorstwa będą musiały dostosować swoje systemy AI do określonych standardów bezpieczeństwa, przejrzystości oraz ochrony prywatności. Dodatkowo, wprowadzenie obowiązków raportowania, przeprowadzania audytów oraz weryfikacji zgodności z regulacjami zwiększy odpowiedzialność firm w zakresie zarządzania technologią AI.
AI Act stanowi ambitny krok w kierunku uregulowania technologii sztucznej inteligencji w Europie. Celem jest stworzenie bezpiecznego i etycznego środowiska dla rozwoju AI, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony praw obywatelskich. Wprowadzenie regulacji wymaga od firm i instytucji przestrzegania ścisłych zasad dotyczących przejrzystości, odpowiedzialności i zarządzania ryzykiem. Z pewnością AI Act będzie miał ogromny wpływ na kształtowanie przyszłości sztucznej inteligencji, nie tylko w Europie, ale także na całym świecie.